Safra kesesi karaciğerin ön-alt yüzünde yer alır. Karaciğerden salgılanan safra burada depolanır. Yemek yenildiğinde kese kasılarak içeriğini koledok yoluyla barsak sistemine boşaltır.Safra yolları ise karaciğer içerisinden başlayarak tıpkı bir ağacın dalları gibi birleşir ve sonrasında keseden gelen kanalla da birleşerek ana safra kanalını oluşturur.Safranın görevi yenilen besinlerdeki yağların çözülmesini sağlayarak barsak sistemi tarafından emilmesini kolaylaştırmaktır.A, D, E ve K vitaminlerinin emilimi için de önemlidir. Bu vitaminler yağda çözünen vitaminlerdir.Barsak sistemine akış olmadığında kanda bilirubin seviyesi artarak ten renginde ve gözün beyaz kısmında (konjonktiva) sararmaya neden olur.Dışkıya rengini safra verir. Barsak sistemine akış olmadığında dışkı rengi beyazlaşır.
Safra yolları hastalıkları
- En sık görülen hastalığı taşlardır.
- Taşlar, boyutları küçükse, çok büyük oranda safra kesesinden düşerler.
- Taşlar kese ağzını tıkadığında, kese boşalamadığı için şişer ve batın sağ üst tarafında sırta vuran ağrı olur.
- Enfeksiyon olursa (kolesistit / kolanjit) ateş yüksekliği ve titreme görülebilir.
- Kesenin belirgin genişlemesi sonucu duvarında yırtılma olabilir.
- Tıkanmaya neden olan taşlar spazm şeklinde şiddetli karın ağrısı yaparlar.
- Safra yollarının diğer bir hastalığı otoimmün kaynaklı olan primer sklerozan kolanjittir. Bu hastalıkta inflamasyona bağlı yer yer daralma ve genişlemeler görülür.
- Diğer hastalıkları tümörlerdir. Bu tümörler safra sisteminin kendisinden kaynaklanabileceği gibi çevre organlardan da kaynaklanabilir ve safra yollarına bası yapabilirler.
Safra yolları hastalıklarının tedavisi
- Taş veya tümör saptandığında tedavi cerrahi olarak kesenin çıkarılmasıdır. Günümüzde büyük oranda laparaskopik yöntemle kese ameliyatları yapılmaktadır. Problemli keselerde ise açık cerrahi operasyon yapmak gerekebilir.
- Taş, kanala düşerse endoskopik yolla kanal ağzı genişletilerek ya da kanal içerisinde balon şişirilip barsağa doğru çekilerek taşların düşürülmesini sağlamak mümkün olabilir.
- Tümörlerinde, kanal açılarak barsağa akışının sağlanması gerekir. Bu işlem endoskopik ya da perkütan yolla olmak üzere iki şekilde yapılabilir.
Safra yolları girişimsel tedavileri
- Perkütan Safra Kesesi Drenajı
- Akut kolesistit adı verilen ve hızlı gelişen kese iltihabında, erken dönemde operasyon yapılması riskli ise ultrasonografi kılavuzluğunda çok ince bir iğne ile karaciğerden geçilerek kese içerisine girilir. Daha sonra iğnenin içerisinden ilerletilen tel üzerinden keseyi boşaltıcı küçük çaplı bir kateter yerleştirilir. Kese iyileşene kadar kateter kalır ve keseyi boşaltır.
- Perkütan Biliyer Sistem Drenajı
- Kanalda taş, enflamasyon veya tümöre bağlı tıkanıklıklar olduğunda kanalın açılarak bağırsağa safra akışının sağlanması gerekir.
- Bu amaçla ultrasonografi ve floroskopi kılavuzluğunda çok ince iğnelerle karaciğer içerisinden geçilerek safra yollarına girilir ve uygun kateterler kullanılarak kılavuz telin barsağa geçirilmesi sağlanır.
- Daha sonra kılavuz tel üzerinden ilerletilen bir kateter, alt ucu barsak içerisinde olacak şekilde yerleştirilir
- Kateterin kenarında çok sayda delik bulunduğundan safranın hem barsağa hem de kateterin vücudun dışında bulunan kısmından plastik torbaya boşalması sağlanır.
- Perkütan Koledok Balon Dilatasyonu
- Ana kanal taş ya da tümörle tıkandığında kılavuz tel üzerinden gönderilen bir balon yardımıyla kanalın genişletilmesi ya da kanaldaki taşların barsağa itilmesi işlemidir.
- Perkütan Biliyer Stent Yerleştirilmesi
- Özellikle tümörlere bağlı darlık ya da tıkanıklıklarda, kanalın tekrar kapanmasını önlemek amacıyla nitinolden yapılan metal kafeslerin yerleştirilmesi işlemidir
- Kanal iyi huylu sebepler ile daralmış ya da tıkanmış ise plastik stentlerin yerleştirilmesi tercih edilir.
- Radyofrekans Ablasyon Tedavisi
- Tümörlere bağlı tıkanıklıklarda radyofrekans ablasyon işlemi ile tümör dokusunun yakılması ve sonrasında stent yerleştirilmesi kanalın daha uzun süre açık kalmasını sağlayacaktır.
- Bu işlemde kanaldan ilerletilen radyofrekans ablasyon kateteri ile radyofrekans enerjisi verilerek tümörün yakılması amaçlanır.
- İşlem sonrası kanala metalik stent yerleştirilir.
- Bu işlem tıkanmış stentlerin içerisine de uygulanabilmektedir.
- Biyopsi
- Kanalda tıkanmaya neden olan lezyonun tipinin saptanması için yapılır.
- Safra yollarına ince bir tüp yerleştirildikten sonra brush biyopsi (fırça biyopsi) ya da forceps biyopsi (parça biyopsi) yöntemleri ile örnekler alınarak patoloji laboratuvarına gönderilir.
